Black Monday là gì? Hậu quả của sự kiện Ngày Thứ Hai Đen Tối

Black Monday là cú sập lịch sử đã khiến hàng tỷ đô la vốn hóa thị trường bốc hơi chỉ trong một ngày, làm chấn động giới tài chính toàn cầu. Đây không chỉ là một sự kiện đơn lẻ mà còn là bài học kinh điển về tâm lý hoảng loạn, sự can thiệp kỹ thuật và nguy cơ bong bóng tài sản. Vậy Black Monday là gì? Vì sao nó lại gây ra cơn địa chấn lớn đến vậy trong lịch sử chứng khoán? Cùng Traderforex khám phá chi tiết trong bài viết dưới đây nhé.

Black Monday là gì?

Thuật ngữ Black Monday là cái tên được đặt cho cú sụp đổ nghiêm trọng xảy ra vào ngày thứ Hai 19/10/1987. Đây cũng là một trong những biến cố kinh hoàng nhất trong lịch sử thị trường tài chính. Trong phiên giao dịch đó, chỉ số Dow Jones đã rơi tự do 22,6%, còn S&P 500 cũng mất khoảng 30% giá trị. Đây là cú sốc mà thị trường chứng khoán Mỹ chưa từng trải qua với mức giảm sâu đến vậy chỉ trong một ngày.

Thử tưởng tượng bạn là một nhà đầu tư giai đoạn đó mở mắt ra sau một đêm, bạn phát hiện danh mục của mình bốc hơi hơn 20% giá trị mà không kịp trở tay. Đó không phải là một giấc mơ xấu, mà là một thực tế khốc liệt mà hàng triệu nhà đầu tư phải đối mặt trong sự kiện được ghi nhớ với cái tên “Thứ Hai đen tối“.

Không chỉ riêng phố Wall rung chuyển, hiệu ứng dây chuyền từ cú đổ vỡ này còn lan rộng ra khắp các thị trường lớn trên toàn cầu. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, nguyên nhân chính xác đến từ việc các yếu tố bất ổn địa chính trị kết hợp với việc quá lạm dụng các hệ thống giao dịch tự động, từ đó khiến lệnh bán diễn ra ồ ạt mà không có lực hấp thụ đủ mạnh và dẫn đến đà lao dốc không phanh.

Cả thị trường như rơi vào trạng thái hoảng loạn. Nhiều nhà đầu tư không chỉ mất tiền, mà còn mất niềm tin vào độ ổn định của thị trường tài chính truyền thống.

Điều gì đã dẫn đến cú sập ngày Thứ Hai đen tối?

Trong giai đoạn giữa tháng 10/1987, thị trường bắt đầu dần xuất hiện những tín hiệu xấu. Ngày 14/10, số liệu thâm hụt thương mại của Mỹ công bố vượt xa mọi dự báo khiến lãi suất tăng vọt, đồng đô la suy yếu, còn thị trường cổ phiếu bị kéo vào một nhịp giảm mạnh. Căng thẳng giữa Mỹ và Iran leo thang, giá dầu tăng cao, kèm theo đó là những lo ngại về suy thoái kinh tế ngày càng lan rộng. Tất cả tạo nên một tâm lý phòng thủ bao trùm toàn thị trường trước khi bước sang cuối tuần (ngày 16/10).

Trong khi nhà đầu tư tạm rời thị trường vào cuối tuần, các thuật toán giao dịch tự động vẫn tiếp tục quét dữ liệu và đưa ra quyết định bán hàng loạt. Nhiều quỹ đầu tư cho phép nhà đầu tư rút tiền theo giá chốt ngày thứ sáu, buộc họ phải bán tháo danh mục vào thứ hai tuần kế tiếp để bù đắp dòng tiền rút ra. Khi thị trường mở cửa sáng 19/10, hàng loạt cổ phiếu bị xả hàng cùng lúc dẫn đến cung vượt xa cầu.

Chỉ trong ngày hôm đó, hơn 604 triệu cổ phiếu được sang tay gấp 3 lần khối lượng giao dịch trung bình, tạo nên một ngày hỗn loạn thực sự.

Các thị trường phái sinh như hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn cũng rơi vào trạng thái nghẽn lệnh. Hệ thống giao dịch bị quá tải, dẫn đến việc các sàn lớn buộc phải tạm dừng hoặc xử lý chậm làm tình hình thêm hỗn loạn.

Cú sốc khó quên với phố Wall và giới đầu tư

Dow Jones ghi nhận mức giảm lịch sử 508,32 điểm tương đương 22,61% chỉ trong một phiên, một kỷ lục vẫn chưa bị phá vỡ tính đến nay. S&P 500 thậm chí còn bay hơi tới 30%, đây là môt con số khiến cả những trader lão luyện nhất cũng phải giật mình.

Các cổ phiếu đầu ngành như General Electric, IBM và Exxon đều trở thành nạn nhân của đợt bán tháo. GE mất hơn 20% giá trị, còn IBM và Exxon lần lượt giảm gần 20% và 18%. Những tập đoàn hàng đầu bị cuốn theo làn sóng panic selling, tạo hiệu ứng domino khiến thị trường rơi vào trạng thái đóng băng tâm lý.

Tình trạng rút vốn hàng loạt khỏi các quỹ đầu tư càng đẩy thị trường vào thế vỡ trận. Cổ phiếu Merrill Lynch mất gần 30% chỉ trong ngày, trong khi Morgan Stanley vật lộn để đáp ứng dòng tiền rút ra từ nhà đầu tư khiến thanh khoản càng thêm căng thẳng.

Black Monday với cú sốc lan rộng toàn cầu

Thảm kịch không chỉ dừng lại ở phố Wall. Trong tuần từ 19 đến 23/10/1987, chỉ số FTSE 100 tại Anh bốc hơi 25%, Nikkei tại Nhật giảm 13,2%. Nhiều sàn lớn như Chicago Board Options Exchange và Chicago Mercantile Exchange phải tạm ngừng giao dịch để tránh hỗn loạn leo thang.

Thậm chí, cú sập này còn làm chao đảo kế hoạch IPO của British Petroleum do chính phủ Anh tổ chức, khiến Goldman Sachs là đơn vị bảo lãnh phát hành tại Mỹ cũng phải đối mặt với nguy cơ thiệt hại nặng.

Hậu quả để lại cực kỳ nặng nề khi tài sản mất sạch chỉ sau một đêm

Black Monday được xem là ngày tồi tệ nhất trong lịch sử thị trường chứng khoán Mỹ. Hàng triệu nhà đầu tư, đặc biệt là cá nhân tích lũy tài sản suốt nhiều năm bỗng chốc trắng tay chỉ sau một đêm.

Ước tính, vốn hóa thị trường của Sở Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE) đã bốc hơi hơn 500 tỷ USD được đánh giá là một mức sụt giảm chưa từng có kể từ sau Thế chiến thứ nhất. Đó là bài học cay đắng về rủi ro hệ thống, tâm lý đám đông và sự phụ thuộc quá mức vào công nghệ giao dịch.

Những yếu tố kích hoạt Black Monday năm 1987 là gì?

Sự kiện Ngày Thứ Hai đen tối ngày 19/10/1987, khi chỉ số Dow Jones mất tới 22,6% giá trị trong một ngày không phải là kết quả của một nguyên nhân đơn lẻ. Thay vào đó, nó là sự cộng hưởng của nhiều yếu tố tiềm ẩn, cùng lúc chạm ngưỡng giới hạn và tạo ra phản ứng dây chuyền trên toàn thị trường.

Định giá thị trường quá cao

Trước cú sập, thị trường chứng khoán Mỹ đã trải qua giai đoạn tăng trưởng nóng khi chỉ trong vòng 4 năm rưỡi, chỉ số Dow Jones đã tăng gấp 3 lần, riêng năm 1987 tăng tới 44%. Đà tăng nhanh và mạnh khiến nhiều nhà phân tích lo ngại rằng giá cổ phiếu đã vượt xa giá trị nội tại. Niềm tin vào một thị trường tăng mãi không ngừng dần trở thành bong bóng đầu cơ như một mồi lửa chỉ chờ châm ngòi.

Giao dịch tự động (Program Trading)

Sự phổ biến của giao dịch định lượng đặc biệt là các chương trình bán tự động theo ngưỡng lỗ đã vô tình kích hoạt hàng loạt lệnh bán khi thị trường bắt đầu giảm. Khi các thuật toán liên tục phản ứng với đà sụt giá bằng cách bán ra thêm, vòng xoáy tự khuếch đại này đã biến điều chỉnh bình thường thành một cơn hoảng loạn quy mô lớn.

Lãi suất tăng và lo ngại kinh tế suy thoái

Trong năm 1987, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) đã bắt đầu thắt chặt chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát, kéo theo lãi suất tăng nhanh. Lãi suất cao hơn không chỉ làm tăng chi phí vốn của doanh nghiệp mà còn khiến nhà đầu tư kỳ vọng lợi nhuận thấp hơn. Thêm vào đó, những dấu hiệu của sự giảm tốc trong tăng trưởng kinh tế càng làm dấy lên lo ngại về một cuộc suy thoái đang đến gần.

Sự thiếu thanh khoản

Khi nhà đầu tư đồng loạt thực hiện các chiến lược bảo hiểm danh mục bằng cách bán khống hợp đồng tương lai, nhu cầu mua trên thị trường giao ngay gần như biến mất. Khối lượng bán ra tăng vọt trong khi lực cầu suy giảm nghiêm trọng, dẫn đến hiện tượng thanh khoản đóng băng khi không còn người mua đủ lớn để hấp thụ lực bán, khiến giá cổ phiếu trượt dốc không phanh.

Tâm lý hoảng loạn

Mọi thứ trở nên tồi tệ hơn khi yếu tố cảm xúc lấn át lý trí. Khi Dow Jones giảm hàng trăm điểm ngay từ phiên sáng, nỗi sợ hãi lan truyền nhanh chóng trên toàn thị trường. Thay vì phân tích cơ bản, các quyết định bán ra lúc này được thúc đẩy bởi tâm lý phòng vệ “mọi người đang bán, tôi cũng phải bán để bảo toàn tài sản”. Chính tâm lý bầy đàn này đã đẩy thị trường vào một vòng xoáy không kiểm soát.

Phản ứng của FED và các biện pháp bảo vệ sau Black Monday 1987

Sau cú sụp đổ lịch sử ngày 19/10/1987, FED đã phản ứng nhanh chóng để xoa dịu tâm lý thị trường và ngăn chặn một cuộc khủng hoảng tài chính lan rộng. Ngay hôm sau, FED cam kết bơm thanh khoản vào hệ thống tài chính, bảo đảm các ngân hàng có đủ tiền mặt để hoạt động bình thường. Đồng thời, lãi suất liên bang được hạ 0,5% nhằm khuyến khích tín dụng và ổn định thị trường tiền tệ.

Chính sách hỗ trợ này giúp nhanh chóng khôi phục niềm tin của nhà đầu tư. Đến giữa năm 1988, chỉ số Dow Jones đã tăng gần 25% so với đáy, đánh dấu sự phục hồi toàn diện sau khủng hoảng.

Song song với các biện pháp của FED, các cơ quan quản lý tài chính Mỹ đã triển khai một loạt cơ chế phòng ngừa rủi ro mới. Quan trọng nhất là việc thiết lập hệ thống công cụ ngắt mạch tự động tạm ngừng giao dịch khi thị trường biến động quá mạnh, giúp tránh tâm lý bán tháo lan rộng.

Cụ thể:

• Mức 1: Thị trường giảm 7%, tạm ngừng giao dịch 15 phút.
• Mức 2: Giảm 13%, tiếp tục tạm ngừng giao dịch 15 phút.
• Mức 3: Giảm 20%, ngừng giao dịch phần còn lại trong ngày.

Các cải cách này đã trở thành nền tảng trong quản lý rủi ro hệ thống, giúp thị trường tài chính thế giới duy trì sự ổn định và ngăn chặn các chuỗi phản ứng tiêu cực tương tự Black Monday.

Những “Thứ Hai Đen tối” khác của thị trường tài chính

Khi nhắc đến Black Monday là gì, nhiều người liên tưởng ngay đến cú sụp đổ thị trường năm 1987. Tuy nhiên, thuật ngữ này đã được sử dụng để mô tả nhiều sự kiện bán tháo nghiêm trọng khác diễn ra vào đầu tuần với mỗi lần là một hồi chuông cảnh tỉnh về sự mong manh của hệ thống tài chính toàn cầu.

Ngày 28/10/1929 – Thứ Hai Đen đầu tiên

Sự kiện này đánh dấu cú trượt dốc đầu tiên của thị trường chứng khoán Mỹ trước khi bước vào thời kỳ Đại Suy thoái. Trong phiên giao dịch hôm đó, chỉ số Dow Jones giảm mạnh tới 12,8%. Và cú sốc chưa dừng lại khi mà ngay hôm sau, thị trường tiếp tục mất thêm 11,7%. Nguyên nhân chính bao gồm việc lạm dụng giao dịch ký quỹ (margin trading), khi nhà đầu tư vay tiền để mua cổ phiếu với tỷ lệ đòn bẩy cao mà không có khả năng kiểm soát rủi ro.

Thêm vào đó là bong bóng cổ phiếu hình thành do kỳ vọng phi lý, cùng với những sai lầm nghiêm trọng trong chính sách tiền tệ của FED chẳng hạn như việc thắt chặt tín dụng trong bối cảnh cần kích thích kinh tế đã khiến nền kinh tế Mỹ rơi vào khủng hoảng toàn diện kéo dài suốt thập kỷ.

Ngày 24/8/2015 – Thứ Hai Đen của Trung Quốc

Trong phiên giao dịch này, chỉ số Shanghai Composite mất gần 9%, đây được đánh giá là một trong những phiên tồi tệ nhất của thị trường Trung Quốc kể từ khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008. Giới đầu tư toàn cầu lo ngại sâu sắc về dấu hiệu giảm tốc của nền kinh tế Trung Quốc.

Việc chính phủ Trung Quốc can thiệp thị trường bằng các biện pháp kỹ thuật, nhưng thiếu hiệu quả và thiếu sự rõ ràng trong thông tin, càng khiến niềm tin của nhà đầu tư lung lay. Làn sóng bán tháo lan ra các thị trường mới nổi và phát triển, làm dấy lên lo ngại về khả năng xảy ra một cuộc khủng hoảng kinh tế mang tính hệ thống bắt nguồn từ châu Á.

Ngày 9/3/2020 – COVID-19 và làn sóng bán tháo toàn cầu

Dù không được gọi chính thức là Black Monday, nhưng ngày 9/3/2020 vẫn được ghi nhớ như một trong những phiên giao dịch hoảng loạn nhất trong lịch sử thị trường Mỹ. Chỉ số Dow Jones giảm tới 7,79%, trong bối cảnh đại dịch COVID-19 bắt đầu lan rộng ra toàn cầu.

Nhà đầu tư khắp thế giới hoang mang trước các lệnh phong tỏa, gián đoạn chuỗi cung ứng và nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu. Đặc biệt, giá dầu giảm sốc sau khi OPEC+ không đạt được thỏa thuận cắt giảm sản lượng, càng khiến tâm lý thị trường thêm bất ổn. Cơn hoảng loạn chưa dừng lại: vào ngày 12/3, Dow Jones tiếp tục giảm 9,99%, và đến ngày 16/3, mức giảm lên đến 12,93%.

Ngày 5/8/2024 – Cú sốc thị trường toàn cầu

Phiên giao dịch ngày 5/8/2024 đã trở thành một cơn ác mộng đối với giới đầu tư toàn cầu, đặc biệt là tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Thị trường chứng khoán đồng loạt lao dốc, mở ra một trong những phiên giảm sâu nhất trong lịch sử.

Chỉ số Nikkei 225 của Nhật Bản mất hơn 4.400 điểm chỉ trong một phiên và thiết lập kỷ lục về mức giảm mạnh nhất trong ngày từ trước đến nay. Thị trường thậm chí đã phải tạm dừng giao dịch hai lần do đà bán tháo quá mạnh, với biên độ sụt giảm vượt quá 20%.

Tại Hàn Quốc, chỉ số South Korea Composite cũng không tránh khỏi lực bán áp đảo, lao dốc hơn 8% và xuyên thủng ngưỡng 2.500 điểm. Sàn chứng khoán Đài Loan đóng cửa với mức giảm trên 8%, đánh dấu phiên điều chỉnh mạnh nhất lịch sử của thị trường này. Ở Việt Nam, VN-Index cũng chịu áp lực lớn, giảm gần 4% tương đương hơn 40 điểm.

Nguyên nhân khiến thị trường đồng loạt đổ đèo bắt nguồn từ loạt yếu tố bất lợi xuất hiện cùng lúc:

• Những doanh nghiệp đầu ngành như Tesla hay Google công bố kết quả kinh doanh kém xa kỳ vọng, khiến nhà đầu tư đánh mất niềm tin vào sức bật tăng trưởng của lĩnh vực công nghệ.
• Động thái bất ngờ của Ngân hàng Trung ương Nhật khi nâng lãi suất đã làm gia tăng chi phí vốn, kích hoạt làn sóng tháo chạy khỏi tài sản rủi ro.
• Dữ liệu vĩ mô kém tích cực từ Hoa Kỳ khiến lo ngại về một chu kỳ suy giảm kinh tế toàn cầu quay trở lại. Nhà đầu tư lập tức dịch chuyển dòng tiền sang các tài sản phòng thủ như vàng và trái phiếu, thay vì tiếp tục nắm giữ cổ phiếu.

Dù nguyên nhân mỗi sự kiện là khác nhau từ bong bóng tài sản, yếu tố chính sách cho đến đại dịch toàn cầu, điểm chung của các Black Monday là sự mất kiểm soát tâm lý nhà đầu tư, dẫn đến hiệu ứng bán tháo dây chuyền và rủi ro hệ thống. Những biến động này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu rõ hành vi thị trường và vai trò của cơ chế bảo vệ tài chính trong các thời điểm bất ổn.

Bài học rút ra từ cú sốc Black Monday

Những cú sập mạnh của thị trường dù gây ra tâm lý hoảng loạn trong ngắn hạn, nhưng về bản chất chỉ là biến động nhất thời. Lịch sử đã nhiều lần chứng minh rằng sau mỗi cú điều chỉnh lớn, thị trường thường có khả năng phục hồi mạnh mẽ. Điển hình như đợt lao dốc vào tháng 8/2015 và tháng 1/2016 với mức giảm hơn 10%, nhưng chỉ sau một thời gian ngắn thì các chỉ số đã lấy lại đà và tiếp tục xu hướng tăng trưởng.

Giữ vững chiến lược giao dịch cá nhân

Việc sở hữu một chiến lược đầu tư rõ ràng, được thiết kế dựa trên mục tiêu tài chính riêng biệt, giúp nhà đầu tư duy trì sự bình tĩnh và kiên định khi thị trường rung lắc. Trong khi đó, những ai không có kế hoạch cụ thể thường dễ bị cuốn theo cảm xúc đám đông và ra quyết định vội vàng. Minh chứng rõ ràng là những nhà đầu tư trung thành với chỉ số S&P 500 từ năm 1987 đã đạt mức lợi nhuận trung bình hơn 10% mỗi năm.

Xem biến động là cơ hội gom hàng

Khi hiểu rằng các cú sốc thị trường mang tính chu kỳ và khó tránh khỏi, nhà đầu tư hoàn toàn có thể tận dụng chúng như một cơ hội tái cơ cấu danh mục hoặc mua vào ở vùng giá hấp dẫn. Thay vì bán tháo theo tâm lý đám đông, nhà đầu tư khôn ngoan thường đã có sẵn watchlist là danh sách cổ phiếu hoặc quỹ đầu tư chất lượng chờ về vùng giá mục tiêu để giải ngân.

Giảm thiểu nhiễu động, giữ vững tầm nhìn dài hạn

Những cú điều chỉnh mạnh như Black Monday thực tế chỉ là một gợn sóng trong hành trình dài của một danh mục đầu tư được thiết kế bài bản. Biến động ngắn hạn là điều không thể lường trước, và thường sẽ nhanh chóng bị thị trường quên lãng. Điều quan trọng là nhà đầu tư dài hạn nên học cách gạt bỏ tiếng ồn từ truyền thông và tâm lý số đông, đồng thời tập trung vào tầm nhìn chiến lược và các mục tiêu tài chính đã đề ra.

Kết luận

Tóm lại, sự kiện Black Monday là gì đã được Traderforex giải đáp đầy đủ phía trên. Có thể thấy đây là một hồi chuông cảnh tỉnh về tính bất định của thị trường tài chính và tầm quan trọng của việc phân bổ tài sản hợp lý. Việc theo dõi sát biến động thị trường, duy trì sự linh hoạt và kiên định với chiến lược đã vạch ra sẽ giúp nhà đầu tư trụ vững trước sóng gió và tìm ra cơ hội trong khủng hoảng.