Chỉ số Big Mac là một công cụ thú vị và dễ hiểu, thường được dùng để đo lường sức mua tương đối giữa các quốc gia. Trong thị trường Forex, chỉ số này giúp nhận diện sự định giá sai lệch của tiền tệ, từ đó hỗ trợ nhà đầu tư đưa ra quyết định giao dịch hiệu quả hơn. Tuy nhiên, liệu Big Mac Index có thật sự chính xác trong mọi trường hợp? Ưu và nhược điểm của công cụ này là gì? Cùng TraderForex khám phá chi tiết và ứng dụng thực tế của chỉ số Big Mac ngay sau đây nhé.
Tổng quan về chỉ số Big Mac
Chỉ số Big Mac là gì? Big Mac Index là một công cụ thể hiện chỉ số kinh tế với tính đại diện cao được tạp chí Economist tạo ra vài năm 1986 với mục đích “vui mà thật” nhằm minh hoạ cho định nghĩa ngang giá với sức mua (PPP – Purchasing Power Parity). The Economist thay thế việc dùng những giỏ hàng đựng hàng hoá khá phức tạp và chán ngán giống với truyền thống bằng một chiếc bánh hamburger. Bạn không nghe lầm đâu, chiếc Big Mac của McDonald’s là một hàng hoá tiêu chuẩn đang có mặt ở nhiều quốc gia.
Chỉ số này có nguyên tắc khá đơn giản: Khi một chiếc hamburger Big Mac được làm ra và bán ở nhiều quốc gia với chất lượng giống nhau thì chênh lệch mức giá ở những quốc gia sẽ thể hiện sự mất cân đối ở tỷ giá hối đoái. Chẳng hạn như nếu giá của một chiếc Big Mac tại Việt Nam rẻ hơn ở Mỹ thì đồng nghĩa là VND đã có mức định giá thấp hơn so với đồng USD.
Đừng để sự vui đùa này đánh lừa bạn về sự hữu dụng của Big Mac Index, đây là chỉ số đã được ngân hàng trung ương, nhà phân tích của Quỹ tiền tệ quốc tế cùng những tổ chức chuyên nghiên cứu thị trường áp dụng tương tự như một hình thức bổ sung thêm công cụ thú vị cho việc kiểm tra trạng thái đang được định giá của tiền tệ. Tuy rằng không được công nhận là chính như những mô hình theo hướng học thuật vĩ mô nhưng Big Mac Index lại đem đến sự lan tỏa mạnh mẽ vì đặc tính giản đơn, thân thiện và trực quan.
Ý nghĩa của chỉ số Big Mac là gì?
Mục đích ban đầu tạo ra Big Mac Index chỉ xem nó như một hình thức so sánh hài hước, Big Mac Index đem đến nhiều ý nghĩa nghiêm túc về kinh tế và có tính ứng dụng với hoạt động phân tích nền tài chính trên thế giới. Bên dưới là một vài tính ứng dụng nổi bật của chỉ số Big Mac:
- Đánh giá nhanh về sức mua tương đối với những đồng tiền: Chỉ số Big Mac là một hình thức tính toán đơn giản và vô cùng trực quan để được đồng tiền đó so với đồng USD đang được định giá cao hơn hay thấp hơn. Nhờ vào tính nhất quán và phổ quát từ Big Mac mà công cụ này loại trừ được đa số những yếu tố khác như thương hiệu, chi phí sản xuất độc quyền hay chất lượng để đem lại góc nhìn khách quan nhất về sức mua.
- Cảnh báo về rủi ro đối với tỷ giá cho nhà đầu tư cùng doanh nghiệp: Đối với những nhà đầu tư toàn cầu hay doanh nghiệp vận hành xuyên quốc giá thì chỉ số Big Mac có khả năng sẽ giữ vai trò là một chỉ báo sớm để dự đoán. Khi một đồng tiền có mức định giá quá cao hoặc thấp, điều đó có nghĩa là các điều chỉnh về tỷ giá ở tương lai có thể tác động đến mức lợi nhuận khi đầu tư, biên lợi nhuận trong hoạt động xuất khẩu hay chi phí nhập khẩu.
- Gợi mở bàn luận vấn đề liên quan đến chính sách tiền tệ: Những nhà hoạch định về chính sách đôi lúc cũng dùng chỉ số Big Mac giống như phương tiện đối chiếu nhằm xem xét đồng nội tệ của quốc giá đang ở vị trí nào trên “bản đồ sức mua trên thế giới”. Tuy không thể thay thế vị trí của những mô hình chuyên dụng của kinh tế học vĩ mô nhưng tại tạo cơ sở cho báo chí, người dân cùng những nhà phân tích có thể tiếp cận dễ dàng hơn với chủ đề tiền tệ.
- Công cụ giáo dục lĩnh vực kinh tế: Các giảng viên ngành kinh tế hay truyền thông về kinh tế đều khá yêu thích Big Mac Index vì nó là sợi dây liên kết khá thú vị khi có thể mô tả khái niệm kinh tế khô khan và phức tạp như PPP, tỷ giá thực tế và danh nghĩa chỉ bằng một món ăn nhanh vô cùng quen thuộc. Đâu ai nghĩ rằng chỉ bằng một chiếc bánh hamburger đã có thể “giải thích” cho sách tiền tệ trên toàn cầu.
Phương pháp tính Big Mac Index
Bước đầu tính chỉ số Big Mac, trader phải so sánh giá của một chiếc Big Mac giữa 2 nước, thường sẽ so giá ở Mỹ cùng một quốc gia cần quy đổi tỷ giá trên thực tế qua tỷ giá danh nghĩa. Công thức cụ thể được áp dụng như sau: Tỷ giá ngang giá với sức mua (PPP) = Giá Big Mac tại nước A / Giá Big Mac tại Mỹ
Tiếp đó, so sánh PPP tính được với tỷ giá hối đoái trên thị trường thực tế:
- Nếu PPP < tỷ giá trên thực tế >> đồng nội tệ đang bị định giá thấp.
- Nếu PPP > tỷ giá trên thực tế >> đồng nội tệ đang bị định giá cao.
Ví dụ đơn giản:
- Một chiếc Big Mac ở Mỹ có giá là: 5.00 USD
- Một chiếc Big Mac ở Việt Nam có giá : 60.000 VND
- Tỷ giá trên thực tế: 1 USD = 23.500 VND
PPP = 60.000 / 5.00 = 12.000 VND/USD
Kết quả tính chỉ số Big Mac cho thấy PPP < tỷ giá trên thực tế có nghĩa là đồng VND đang bị định giá thấp hơn khoảng 49% so với đồng USD.
Hiển nhiên công thức tính này chỉ là một hình thức tiếp cận mang sự hài hước nhưng đủ để mở ra những vấn đề nghiêm túc liên quan đến việc quản lý tỷ giá cũng như sức mua cùng chính sách tiền tệ.
So sánh Big Mac Index với những chỉ số khác
Dù sự nổi tiếng của Big Mac đối với nhóm học thuật và cánh truyền thông về sự hài hước và đơn là không thể phủ nhận nhưng nó vẫn chỉ thể hiện được một phần rất nhỏ của bức tranh về nền kinh tế toàn cầu. Đặt lên bàn cân với những chỉ số khác như:
- Chỉ số PPP theo truyền thống (hay Purchasing Power Parity): Được tạo ra dựa vào một “rổ hành hoá” rất lớn và vô cùng đa dạng, đem đến tính thống kê và mức độ tin cậy cao hơn khi áp dụng vào việc phân tích thị trường trong dài hạn cũng như thiết lập chính sách tiền tệ.
- Tỷ giá thực RER (Real Exchange Rate): Chỉ số này thể hiện tính học thuật rất cao, được điều chỉnh để loại trừ sự ảnh hưởng từ lạm pháp giữa những quốc gia, hỗ trợ đánh giá chính xác về tính cạnh tranh giá của hai nền kinh tế.
- Chỉ số CPI hay giá tiêu dùng ở địa phương: Đem đến cái nhìn chi tiết về mức phí sinh hoạt ở một nền kinh tế, hỗ trợ so sánh chất lượng sống giữa những quốc gia.
Nói một cách dễ hiểu thì chỉ số Big Mac chỉ đơn thuần là một chỉ báo thú vị được sử dụng để khơi gợi tư duy nhưng sẽ không thể thay thế sự chuyên nghiệp ở những mô hình kinh tế vĩ mô phức tạp. Sự so sánh này khi đặt lên bàn cân sẽ là “một chiếc bánh hamburger ngon miệng” và “một đại tiệc nghiên cứu kinh tế hàn lâm”. Mỗi hình thức đều đem đến giá trị khác nhau nhưng lại khác về mục tiêu sử dụng.
Chỉ số Big Mac có những hạn chế gì?
Tuy nhận được sự yêu thích vì tính đơn giản cùng dễ hiểu nhưng Big Mac index cũng sẽ có những điểm hạn chế nhất định làm cho nó không thể thay thế vị trí của những công cụ chuyên dùng để phân tích nền kinh tế:
- Không phản ánh chi tiết về chi phí trong hoạt động sản xuất: Giá của Big Mac ở mỗi quốc gia sẽ chịu ảnh hưởng bởi nhiều nhân tốc khác nhau trong nội tại như: thuế, lương người lao động, giá thuê mặt bằng, mức độ cạnh tranh ở ngành F&B cùng chi phí logistics. Vì vậy mức giá cuối cùng được đưa ra chỉ có thể thể hiện chi phí vận hành nội địa nhiều hơn là thể hiện về sức mua thật sự của người dùng.
- Không xem xét yếu tố văn hóa cùng hành vi tiêu dùng: Ở một vài quốc gia, Big Mac lại được xem là một món ăn vô cùng xa xỉ, ngược lại một số quốc gia lại xem nó là một món ăn nhanh phổ thông. Điều này cho thấy sự chênh lệch địa vị trong xã hội cùng mức độ sản phẩm được phổ biến có thể làm biến đổi giá niêm yết tạo nên sự sai lệch khi so sánh.
- Không phải đại diện tuyệt đối cho nền kinh tế: Thật khó để cho một chiếc bánh hamburger đại diện cho tất cả dịch vụ cụ và rổ hàng hoá được người tiêu dùng sử dụng mỗi ngày. Do đó mà cho dù được đánh giá là công cụ hữu ích nhưng chỉ nên xem Big Mac Index là một chỉ báo vui, không nên lấy chỉ số Big Mac làm cơ sở để xây dựng chiến lược đầu tư ngoại hối hay hoạch định chính sách,
- Tỷ giá trên thị trường còn phụ thuộc vào nhiều nhân tố khác: Tỷ giá hối đoái ngoài việc phản ánh sức mua thì nó còn chịu sự ảnh hưởng từ chính sách tiền tệ, tâm lý thị trường, dòng tiền cũng những yếu tố về chính trị. Vì vậy việc đưa ra mức định giá cao hay thấp dựa vào chỉ số Big Mac sẽ không đủ khẳng định về mức định giá đang sai lệch của đồng tiền đó.
Ứng dụng thực tiễn của chỉ số Big Mac
Trong lĩnh vực giao dịch ngoại hối, chỉ số Big Mac có thể đóng vai trò như một công cụ hỗ trợ định giá. Nhà đầu tư có thể dùng chỉ số này để phát hiện xem một đồng tiền đang bị định giá cao hay thấp so với đồng USD, từ đó tìm kiếm cơ hội giao dịch dựa trên sự chênh lệch này.
Bên cạnh đó, chỉ số này còn được ứng dụng để so sánh mức sống giữa các quốc gia. Khi quy đổi giá Big Mac sang USD, những nước có giá Big Mac thấp hơn thường đi kèm với chi phí sinh hoạt rẻ hơn.
Cuối cùng trong các nghiên cứu kinh tế vĩ mô, chỉ số Big Mac có thể được dùng để phân tích lạm phát, khoảng cách thu nhập hoặc sức mạnh tiêu dùng giữa các nền kinh tế. Dù không phải là công cụ chính thống, nhưng nó mang lại một góc nhìn thú vị và trực quan, đặc biệt hữu ích cho những ai muốn tiếp cận kinh tế học một cách dễ hiểu hơn.
Chỉ số Big Mac có nên được áp dụng vào việc phân tích kinh tế cùng đầu tư không?
Đáp án là có nhưng phải xác định đúng vai trò của nó. Big Mac Index không phải là công cụ đa năng có thể thay thế chức năng của những mô hình kinh tế vĩ mô trong truyền thống đem lại. Nhưng nó lại rất hữu ích khi nhà đầu tư muốn đánh giá nhanh về sức mua tương đối giữa những đồng tiền, hay mở đầu cho một cuộc thảo luận về nền kinh tế hoặc tiếp cận với truyền thông đại chúng.
Với những nhà đầu tư Forex thì chỉ số trên giữa vai trò như một cảnh báo sớm nếu phát hiện những đồng tiền đang có mức định giá quá thấp hoặc cao so với thị trường chung. Nhưng để có được quyết định đầu tư chính thức thì nhà đầu tư vẫn nên sử dụng kết hợp thêm những chỉ báo kỹ thuật cùng công cụ phân tích cơ bản khác.
Xem thêm: Chỉ báo KST là gì? Cách đọc tín hiệu xu hướng thị trường hiệu quả
Kết luận
Chỉ số Big Mac là một công cụ trực quan và dễ hiểu, giúp nhà đầu tư nhận biết sự chênh lệch trong tỷ giá hối đoái và sức mua giữa các quốc gia. Tuy nhiên, để xây dựng chiến lược giao dịch hiệu quả trên thị trường Forex, không nên chỉ dựa vào Big Mac Index mà cần kết hợp với các phương pháp phân tích chuyên sâu khác. Nếu bạn đang tìm kiếm một cách tiếp cận linh hoạt và thực tế trong giao dịch, hãy cân nhắc sử dụng Big Mac Index như một công cụ hỗ trợ hữu ích trong hành trình đầu tư của mình.
Tôi là Lê Võ Trọng Tú, một Trader Full Time với đam mê phân tích và nhiệt huyết với những con số. Hãy kết nối và chia sẻ cùng chúng tôi – TraderForex. Tôi không hứa sẽ giúp bạn “giàu nhanh”, nhưng tôi sẽ cung cấp cho bạn những “công cụ” để tạo đà phát triển tốt nhất có thể.
