Chính sách tài khóa là gì? Vì sao nó đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định nền kinh tế? Đây là công cụ điều tiết vĩ mô do chính phủ sử dụng để thúc đẩy tăng trưởng, kiểm soát lạm phát và ứng phó với các biến động kinh tế. Trong bối cảnh kinh tế suy thoái hoặc tăng trưởng nóng, việc lựa chọn chính sách tài khóa phù hợp sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập, việc làm và đầu tư. Hãy cùng Traderforex tìm hiểu đặc điểm và tác động của chính sách tài khóa qua bài viết dưới đây.
Fiscal Policy là gì? Tổng quan về chính sách tài khóa
Chính sách tài khóa hay còn gọi là Fiscal Policy, được biết đây là công cụ trong chính sách kinh tế được đưa ra bởi Chính phủ thông qua các biện pháp thay đổi về các yếu tố như chi tiêu và thuế. Điều này giúp ảnh hưởng đến quy mô trong kinh tế đang diễn ra của một quốc gia, tác động lớn đến quá trình tăng trưởng khi đang hoạt động ổn định hay những thay đổi trong nền kinh tế trở lại ở mức cân bằng khi đối mặt với tình trạng suy thoái hay gia tăng vượt mức.
Dựa trên lý thuyết, khi tăng chi hay giảm thuế thì toàn bộ cầu sẽ đẩy mạnh lên nhờ vào hiệu ứng nhân tử (economic multiplier), từ đó thúc đẩy tỷ lệ việc làm tăng cao nhằm đạt đủ tỷ lệ tăng tổng cầu, thu nhập của lãnh thổ tăng lên. Vì vậy, khi hoạt động kinh tế gia tăng quá mức thù Chính phủ sẽ điều chỉnh lại cách hoạt động của nền kinh tế.
Fiscal Policy được tạo ra nhằm giảm quy mô dao động số lượng trong chu kỳ kinh doanh, đòi hỏi Chính Phủ phải tham gia và đưa ra cách vận hành kinh tế hợp lý.
Chú ý rằng chính sách tài khóa chỉ được thực hiện bởi Chính phủ, còn đối với các cấp chính quyền địa phương không đủ quyền hạn để đưa ra chính sách này.
Chức năng quan trọng của chính sách tài khóa là gì?
Chức năng của chính sách tài khóa là gì cũng là chủ đề được nhiều quan tâm. Chính sách này giúp ổn định chu kỳ kinh tế, điều phối nguồn lực, ổn định mức sản lượng tiềm năng và quản lý rủi ro trong hệ thống. Cụ thể:
Công cụ điều hành vĩ mô kinh tế
Chính sách tài khóa còn được xem là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế, Chính phú có thể tham gia quản lý vào cách vận hành kinh tế bằng việc điều chỉnh các chỉ số quan trọng như thuế suất, chi tiêu công và cân bằng ngân sách.
Thông qua việc ảnh hưởng đến tổng cầu, Fiscal Policy sẽ tạo ra phản ứng lan rộng đến toàn bộ chuỗi giá trị kinh tế.
Mô hình hiệu chỉnh thất bại thị trường
Chính sách tài khóa còn giúp điều chỉnh dòng chảy của tài sản và thu nhập từ các nhóm dân cư bằng hệ thống thuế và chi tiêu ngân sách. Việc này giúp hạn chế bất bình đẳng kinh tế và xây dựng cách phân phối bền vững và thuận lợi.
Công cụ phân phối và tái phân phối toàn bộ sản phẩm quốc dân (GNP)
Chức năng khác của Fiscal Policy là điều chỉnh mô hình phân phối tổng sản phẩm quốc dân giúp mang lại sự công bằng và phát triển vững chắc.
Từ việc cài đặt công cụ thuế suất lũy tiến hay cung cấp tài chính qua chọn lọc, Chính phủ có thể tham gia vào việc phân phối thu nhập, tạo nhiều cơ hội đến gần hơn với dịch vụ và nguồn lực đầu tư giữa nhiều ngành nghề, nhóm kinh tế đang hoạt động trên thị trường.
Phân loại chính sách tài khóa
Ở thời điểm hiện tại, chính sách tài khóa đang được chia thành 2 loại chính là chính sách tài khóa thắt chặt và chính sách tài khóa thâm hụt. Cụ thể:
- Chính sách tài khóa thâm hụt: Còn có tên gọi khác là chính sách tài khoá mở rộng. Nó hỗ trợ mức tăng trưởng về tổng cầu, giúp sản lượng nền kinh tế được cải thiện và tốt hơn. Chính sách tài khóa thắt chặt được áp dụng khi nền kinh tế rơi vào tình trạng suy thoái, mức tăng trưởng chậm hoặc không thay đổi, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng. Khi đó, phía Chính phủ sẽ thúc đẩy chi tiêu và giảm thuế.
- Chính sách tài khóa thắt chặt: Được thực hiện với mục đích giảm tổng cầu và sản lượng nền kinh tế sẽ tụt giảm. Chính sách này được thực thi khi nền kinh tế không còn sự cân bằng hoặc phát triển nhanh chóng, lạm phát gia tăng. Chính thủ sẽ giảm chi tiêu của Chính phủ và tăng thuế.
Để đạt được hiệu quả tốt nhất của chính sách tài khóa cần kết hợp với chính sách tiền tệ. Chính vì thế, bạn cũng dễ dàng thấy khi ban hành chính sách tài khóa đều đi kèm với chính sách tiền tệ.
>> Xem thêm: Private Equity là gì? Đánh giá ưu nhược điểm của PE Fund
Công cụ nào được dùng để thực thi chính sách tài khóa?
Hiện tại đang có 2 công cụ được dùng để thực hiện chính sách tài khóa. Cụ thể:
Chi tiêu chính phủ
Đối với hoạt động chi tiêu của Chính phủ sẽ gồm 2 loại là chi chuyển nhượng và chi ra để mua sắm hàng hóa, dịch vụ.
Chi tiêu mua hàng hóa và dịch vụ là Chings phủ sẽ sử dụng ngân sách nhà nước để mua vũ khí, đạn dược, xây dựng công trình hạ tầng, cầu cống, đường xá, trả lương cho những thành viên trong Nhà nước,…
Những hoạt động ấy sẽ tác động đến tổng cầu dựa theo số nhân, khi chi ra mua tăng thêm 1 đồng thì mức tổng cầu sẽ tăng cao lên hơn 1 đồng. Tổng quan, hoạt động mua sắm này của Chính phủ nhằm điều chỉnh mức tổng cầu.
Chi chuyển nhượng là khoản trợ cấp được Chính phủ cung cấp dành cho những công dân thuộc chính sách hộ nghèo, người già neo đơn, dễ chịu tổn thương từ xã hội,… Chi chuyển nhượng tác động đến tổng cầu bằng những tác động vào thu nhập và chi tiêu cá nhân. Khi khoản chuyển nhượng ấy tăng cao sẽ làm cho tiêu dùng cá nhân gia tăng, cuối cùng là tổng cầu cũng tăng mạnh.
Thuế
Thuế cũng được chia thành nhiều loại khác nhau, tuy nhiên trong đó được chia thành 2 loại chính là thuế gián thu (indirect taxes) và thuế trực thu (direct taxes).
- Thuế trực thu là nhóm thuế nhắm vào tài sản và thu nhập từ những đối tượng đóng thuế như thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế đất, thuế thu nhập cá nhân, thuế tài sản,…
- Thuế gián thu là nhóm thuế nhắm vào các hoạt động sản xuất và tiêu dùng bằng việc áp dụng vào giá trị của các dịch vụ, hàng hóa. Chẳng hạn như thuế xuất nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng,…
Trong trường hợp thuế tăng cao thì đồng nghĩa thu nhập của người dân giảm, kéo theo mức tiêu dùng cũng như tổng cầu giảm và ngược lại. Tóm lại, thuế cùng chi mua hàng hóa và dịch vụ sẽ tác động đến tổng lượng cầu theo hướng ngược lại.
Các ảnh hưởng của chính sách tài khóa trong thị trường
Dưới đây là những ảnh hưởng của chính sách tài khóa đối với nền kinh tế:
- Khi nền kinh tế đang ổn định, chính sách tài khóa giúp kinh tế tăng trưởng nhanh bằng việc điều chỉnh tổng cầu gia tăng, khi nền kinh tế suy thoái hay phát triển ngoài sức mong đợi thì Chính phủ sẽ điều chỉnh tổng cầu giảm để đưa nền kinh tế quay về quỹ đạo bình thường.
- Chính phủ sẽ áp dụng hai công cụ giúp nguồn lực kinh tế được hoạt động hiệu quả gồm thuế và chi tiêu Chính phủ. Qua đây, Nhà nước có thể chuyên tâm trong việc phát triển các ngành trọng yếu của khu vực.
- Đảm bảo đúng chức năng là phân phối và tái phân phối tổng sản phẩm quốc dân (GNP) cùng với đó là các cơ hội, rủi ro, điều chỉnh và phân chia thu nhập, tài sản,… giúp xã hội hoạt động tốt, xây dựng môi trường an toàn, thúc đẩy phát triển.
- Tiến hành theo đúng như mục tiêu là giúp nền kinh tế phát triển theo chiều hướng tốt, đất nước ngày càng giàu mạnh.
Những thử thách khi thực thi chính sách tài khóa là gì?
Bên cạnh những hiệu quả mang lại thì Fiscal Policy cũng có những khía cạnh hạn chế sau:
- Để hoàn tất một chính sách và ban hành sẽ mất một khoảng thời gian rất lâu. Chính phủ sẽ phải bắt đầu nghiên cứu, sắp xếp dữ liệu, thông tin, thống kê và phân tích các thay đổi trong tổng cầu thông qua các dữ liệu. Sau đó, cần phải mất nhiều thời gian để chính sách được hoàn chỉnh và đợi thêm thời gian để đánh giá hiệu quả mà Fiscal Policy mang lại.
- Có thể sẽ không mang lại hiệu quả như mong muốn. Chính phủ sẽ không thể nào nắm được toàn bộ quy mô của chính sách tác động vì những điều chỉnh chi tiêu đối với nền kinh tế, chính sách được tạo ra dựa trên dữ liệu trước đó.
- Dễ xuất hiện lạm phát cao. Bởi nền kinh tế khi trải qua giai đoạn suy thoái sẽ làm sản lượng giảm đi rất nhiều, hàng loạt người đứng trước nguy cơ thất nghiệp vì nhiều công ty sa thải. Điều này làm ngân sách thâm hụt, chi tiêu của Chính phủ tăng cao làm cho lạm phát, thậm chí là gia tăng khoản nợ.
Mối liên hệ giữa tài khóa và tiền tệ trong thị trường
Trong hệ sinh thái kinh tế vĩ mô, chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ không chỉ tồn tại song song, mà còn có mối quan hệ tương tác lẫn nhau, đóng vai trò điều phối chiến lược trong cả ngắn hạn lẫn dài hạn. Sự kết hợp hài hòa giữa hai chính sách này là điều kiện tiên quyết để đảm bảo ổn định kinh tế và hướng đến tăng trưởng bền vững.
Tác động của tài khóa lên tiền tệ
Ở giai đoạn ngắn hạn, chính sách tài khóa có thể làm biến động tổng cầu, kéo theo áp lực lên lạm phát và mặt bằng lãi suất. Trong những giai đoạn mở rộng tài khóa mạnh, Ngân hàng Trung ương buộc phải điều chỉnh chính sách tiền tệ để kiểm soát lạm phát và ổn định kỳ vọng thị trường.
Ở chiều dài hạn, tính bền vững của ngân sách đóng vai trò nền tảng. Khi thâm hụt ngân sách kéo dài và nợ công gia tăng, niềm tin vào tính ổn định tài khóa sẽ suy giảm. Điều này làm hạn chế dư địa điều hành của Ngân hàng Trung ương, khiến việc ổn định thị trường trái phiếu, tỷ giá và lãi suất trở nên khó khăn hơn. Nếu mất kiểm soát, mất cân đối tài khóa còn có thể dẫn đến khủng hoảng niềm tin và rủi ro hệ thống trong khu vực tài chính.
Ngoài ra, biến động về tài khóa cũng có thể gây ảnh hưởng tới cán cân thanh toán và dòng vốn quốc tế, làm phức tạp thêm việc quản lý thị trường ngoại hối và chính sách tỷ giá.
Tác động ngược của tiền tệ đến tài khóa
Ở chiều ngược lại, chính sách tiền tệ cũng tác động trực tiếp đến khung tài khóa. Việc Ngân hàng Trung ương thắt chặt chính sách nâng lãi suất hoặc hút bớt thanh khoản thường dẫn đến suy giảm đầu tư và tăng trưởng, từ đó ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách. Bên cạnh đó, lãi suất tăng cũng làm chi phí trả nợ của Chính phủ phình to, nhất là với cơ cấu nợ lớn phụ thuộc vào trái phiếu kỳ hạn ngắn hoặc nợ bằng ngoại tệ.
Biến động tỷ giá do chính sách tiền tệ cũng ảnh hưởng đến giá trị nợ công ngoại tệ, làm tăng áp lực tài khóa nếu đồng nội tệ mất giá.
Cần có sự phối hợp nhịp nhàng
Mặc dù được điều hành bởi hai cơ quan khác nhau như Chính phủ với chính sách tài khóa, Ngân hàng Trung ương với chính sách tiền tệ. Nhưng trên thực tế, 2 chính sách này cần sự phối hợp chặt chẽ để cùng hướng tới các mục tiêu vĩ mô như kiểm soát lạm phát, ổn định tăng trưởng và bảo vệ hệ thống tài chính. 3 yếu tố then chốt trong quá trình phối hợp bao gồm:
- Đồng thuận về mục tiêu điều hành,
- Tính nhất quán trong triển khai chính sách,
- Khả năng chia sẻ dữ liệu và phối hợp hành động giữa hai cơ quan.
>> Xem thêm: Cổ phiếu vàng là gì? Danh sách các mã cổ phiếu vàng đáng đầu tư hiện nay
Kết luận
Chính sách tài khóa là gì hay chức năng của Fiscal Policy đã được traderforex cung cấp chi tiết phía trên, qua đây bạn cũng thấy rõ chính sách này vừa mang lại hiệu quả cho nền kinh tế nhưng cũng có những hạn chế nhất định. Hy vọng bài viết của chúng tôi sẽ mang đến cho bạn những thông tin cần thiết.
Tôi là Lê Võ Trọng Tú, một Trader Full Time với đam mê phân tích và nhiệt huyết với những con số. Hãy kết nối và chia sẻ cùng chúng tôi – TraderForex. Tôi không hứa sẽ giúp bạn “giàu nhanh”, nhưng tôi sẽ cung cấp cho bạn những “công cụ” để tạo đà phát triển tốt nhất có thể.
